Aandachtspunten in de miljoenennota

In de op Prinsjesdag gepresenteerde miljoenennota maakt het kabinet bekend dat het zich zorgen maakt over de 'dalende trend' in de onderwijsprestaties in het basis- en voortgezet onderwijs. De extra investeringen die in de OCW-begroting worden genoemd, waren in de afgelopen maanden al aangekondigd.
Speerpunten onderwijsministers

 

De speerpunten van het kabinet zijn de vergroting van de basisvaardigheden, gelijke kansen voor iedereen en sneller ingrijpen als de onderwijskwaliteit niet in orde is. Daarnaast krijgt het aanpakken van het lerarentekort veel aandacht. Essentieel bij de uitvoering van de plannen, zo meldt het ministerie van OCW, is dat er genoeg leraren, schoolleiders en onderwijsondersteuners zijn die hun vak goed kunnen uitoefenen.

 

 

Er komt 1 miljard euro extra voor de aanpak van kansenongelijkheid, 1 miljard euro voor de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs en ook nog eens 800 miljoen euro extra voor goede leraren, schoolleiders en onderwijsondersteuners. Eerder werd de ‘loonkloof’, het verschil tussen het salaris in basis- en voortgezet onderwijs, al gedicht en kregen leraren daarbovenop een  loonsverhoging. 

Maar er is meer nodig en het kabinet schuwt 'onorthodoxe maatregelen' niet, zo kondigden onderwijsministers Wiersma (VVD) en Dijkgraaf (D66) eerder aan. Wat ze daarmee bedoelen? "We gaan in gesprek over verdergaande en onorthodoxe maatregelen om tot structurele oplossingen te komen. Het gaat hierbij om thema’s en dilemma’s die het hart van het onderwijsstelsel raken: bekostiging, bestuur en toezicht, en de wijze waarop het bestuur in de scholen is georganiseerd."  

 

Reactie SCPO Lelystad

 

Het is voor mij geen verrassing dat het vergroten van de basisvaardigheden tot de speerpunten van het kabinet behoort. Enkele maanden geleden stuurde minister Dennis Wiersma een brief naar de Tweede Kamer waarin hij vijf zogeheten pijlers ontvouwde:

• extra tijd en ruimte voor kwalitatief goede leraren;
• beschikbaarheid van effectieve leer- en ontwikkelmiddelen;
• een goede aansluiting tussen de school en haar omgeving;
• goed zicht op basisvaardigheden door onderzoek en monitoring en scherper inspectietoezicht;
• een heldere opdracht aan het onderwijs door middel van een goed, landelijk curriculum.

Op zich denk ik dat een scherpere focus op de kernopdracht van het geven van goed onderwijs, gekoppeld aan een helder landelijk curriculum, ons kan helpen om duidelijke keuzes te maken, om de ingeslagen koers vast te houden en om niet met alle winden mee te waaien. Mijns inziens zijn te lang steeds weer ad hoc taken aan het onderwijs toegevoegd, alsof het onderwijs het 'duizenddingendoekje' voor alle maatschappelijke problemen is. 

 

Tegelijkertijd roepen de plannen ook vragen op. Verus, de vereniging van goed onderwijs met geloof, hoop en liefde als solide basis, vindt dat de focus op basisvaardigheden geen versmalling van het onderwijs mag zijn. Onderwijs is zoveel meer dan taal, rekenen, burgerschap en digitale geletterdheid. En taal, rekenen, burgerschap en digitale geletterdheid zijn zoveel meer dan een vaardigheid. Het is daarom van belang dat iedere school op een passende manier invulling moet kunnen geven aan de opdracht om over de volle breedte goed onderwijs te bieden.

 

Kanttekeningen

 

Minister Wiersma wil zeker 10 jaar uittrekken om de basisvaardigheden weer op niveau te krijgen. Op korte termijn komt er de mogelijkheid voor zo’n 500 scholen om een subsidie aan te vragen voor een verbeterslag in taal, rekenen/wiskunde, burgerschap en digitale geletterdheid. Dit Masterplan voor het verbeteren van de basisvaardigheden is nadrukkelijk gepresenteerd als een tijdelijke maatregel. Het is een opmaat naar "een structureel instrument om financiële middelen te verdelen naar scholen die dat het meest nodig hebben en te zorgen voor publieke ondersteuning die permanent beschikbaar is voor alle scholen".

 

Het belang van een structurele aanpak met structurele bekostiging lijkt mij evident. Het wordt tijd om de subsidiecarrousel eindelijk eens te stoppen. Hierdoor vermindert de administratieve lastendruk van aanvragen en verantwoorden. Bovendien kan zo een halt toegeroepen worden aan alle bureautjes die nu uit de subsidieruif eten en de scholen in- en uitvliegen. Zo kunnen we het primaire proces daadwerkelijk versterken.

 

De afgelopen weken ontstond er ook enige hoop op meer financiële ruimte voor renovatie of vervanging van schoolgebouwen, maar daar lijkt het kabinet nog een extra jaar over te willen nadenken. "En dat is spijtig. Omdat we onderwijs moeten aanbieden in gebouwen die al heel lang zijn afgeschreven, lekt er behalve energie ook kennis weg," aldus Freddy Weima, voorzitter PO-Raad. Goede en gezonde schoolgebouwen zijn een randvoorwaarde voor toekomstbewust onderwijs. Een optimale leer- en werkomgeving is wat we onze kinderen én medewerkers gunnen. Een aantrekkelijke werkomgeving is ook nodig om nieuwe medewerkers te kunnen aantrekken, omdat het onderwijs net als andere sectoren met grote tekorten kampt.

 

Ten slotte

 

Per 1 januari 2023 wordt de bekostiging van het primair onderwijs vereenvoudigd. Volgens het ministerie wordt die vereenvoudiging budgetneutraal doorgevoerd, maar onder aan de streep wordt het primair onderwijs daardoor éénmalig voor meer dan een half miljard euro gekort. Het primair onderwijs heeft de minister al vaker gewezen op deze onbedoelde korting, maar van een herziening kwam het niet. Daarom hebben meer dan 230 schoolbesturen een formeel juridisch traject ingezet, met ondersteuning van de PO-Raad, en eisen zij de circa 600 miljoen euro alsnog op.

 

Ik hoop oprecht dat het de laatste stuiptrekkingen zijn van een houding waarbij onderwijs en politiek tegenover elkaar staan. Laten we schouder aan schouder staan en doen wat zo belangrijk is: antwoord proberen te geven op de vraag wat 'beter onderwijs' is en hoe dat gerealiseerd zou kunnen worden.

 

 

Willem de Jager, bestuurder SCPO Lelystad                                                                  september 2022